Όταν ένα παιδί καταρρέει συναισθηματικά και γίνεται επιθετικό, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τόσο τον εαυτό του όσο και άλλους, συμπεριλαμβανομένων γονιών και αδερφών.
Είναι σύνηθες για τα παιδιά που δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους να χάνουν τον έλεγχο του εαυτού της και να ξεσπούν τη δυσφορία τους στους άλλους, ουρλιάζοντας, χρησιμοποιώντας υβριστικού περιεχομένου χαρακτηρισμούς, πετώντας αντικείμενα, χτυπώντας ή δαγκώνοντας. Αφού ξεσπάσουν το θυμό τους και ηρεμήσουν, τις περισσότερες από αυτές τις φορές, τα παιδιά μετανιώνουν για αυτή τους τη συμπεριφορά.
Μια πρώτη αρχή στη διαχείριση μιας τέτοιας κατάστασης, είναι η κατανόηση και η αναγνώριση ότι αυτού του είδους η συμπεριφορά αποτελεί μια μορφή επικοινωνίας. Ένα μικρό παιδί δεν έχει ακόμη αποκτήσει ή εξελίξει επαρκώς τη δεξιότητα να ελέγχει τα συναισθήματά του και να τα εκφράζει με έναν πιο αποδεκτό τρόπο. Μπορεί ακόμη να μην έχει κατακτήσει τη γλωσσική επικοινωνία, τον έλεγχο των παρορμήσεών του ή δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Αρκετές από αυτές τις φορές, οι γονείς χαρακτηρίζουν αυτή τη συμπεριφορά ως χειριστική από μέρους των παιδιών. Από την πλευρά των παιδιών, όμως, φαίνεται να υπάρχει δυσκολία στη διαχείριση αρνητικών κυρίως συναισθημάτων, όπως η απογοήτευση ή ο θυμός, με έναν αποτελεσματικό τρόπο, όπως για παράδειγμα να επικοινωνήσουν λεκτικά αυτό που νιώθουν και να βρουν έναν εναλλακτικό τρόπο επίτευξης αυτών που θέλουν.
Εντούτοις, ο τρόπος αντίδρασης των γονέων σε αυτά τα ξεσπάσματα θα καθορίσει το εάν το παιδί θα συνεχίζει να εκφράζει τη δυσφορία του με ανάλογο τρόπο ή θα βοηθηθεί στο να υιοθετήσει πιο αποδεκτούς τρόπους διαχείρισης των συναισθημάτων του, ώστε να μη γίνονται αφόρητα.
Ενδεικτικά ακολουθούν κάποιοι τρόποι διαχείρισης του θυμού των παιδιών:
- Παραμείνετε ψύχραιμοι. Αρκετές φορές, συμπεριφορές εκρήξεων θυμού από τα παιδιά, οδηγούν τους γονείς στο να αισθάνονται και εκείνοι εκτός ελέγχου και αρκετές φορές να αντιδρούν στο θυμό με έντονες φωνές. Η αντίδραση αυτή, μεγαλώνει την απόσταση με το παιδί και δημιουργεί μεγαλύτερη ένταση και εκνευρισμό. Όσο δύσκολο και εάν είναι, μερικές φορές η ψυχραιμία που θα επιδείξετε σε ανάλογες καταστάσεις και ο έλεγχος των δικών σας συναισθημάτων, θα αποτελέσουν παράδειγμα για τα παιδιά σας, τα οποία σταδιακά θα μάθουν να αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, το να βρεθείτε στο επίπεδο του παιδιού και να το κρατήσετε αγκαλιά, μιλώντας του ήρεμα και καθησυχαστικά, φαίνεται ότι είναι μια τεχνική πολύ βοηθητική, ιδιαίτερα στα μικρότερα παιδιά και στα παιδιά της πρώτης σχολικής ηλικίας.
- Μην ενδίδετε. Με το να ενδώσετε στην επιθυμία που εκφράζει το παιδί μέσω μιας τέτοιας συμπεριφοράς, ενισχύει μεταγενέστερες ανάλογες συμπεριφορές, δείχνοντας στο παιδί ότι αυτός ο τρόπος είναι αποτελεσματικός για να επιτύχει όσα θέλει.
- Ενισχύστε την επιθυμητή συμπεριφορά. Όταν το παιδί ηρεμήσει, είναι βοηθητικό να το επιβραβεύσετε που κατάφερε να ανακτήσει την ψυχραιμία του. Αναλόγως, ενισχύστε και επιβραβεύστε τις προσπάθειες λεκτικής έκφρασης των συναισθημάτων με ήρεμο τρόπο, ή τις προσπάθειες να συμβιβαστεί όταν αυτό που επιθυμεί δεν είναι εφικτό.
- Βοηθήστε το παιδί να αποκτήσει δεξιότητες επίλυσης προβλήματος. Όταν το παιδί είναι ήρεμο, βοηθήστε το στο να βρει αποδεκτούς τρόπους αντίδρασης σε καταστάσεις που του δημιουργούν συναισθήματα δυσφορίας και θυμού. Βοηθήστε το στο να βρει τρόπους να επικοινωνεί αυτά τα συναισθήματα και να τα διαχειρίζεται πριν φτάσουν να γίνουν βίαια ξεσπάσματα. Είναι πολύ σημαντικό να ρωτήσετε το παιδί πως αισθάνεται για αυτό που συνέβη και ποια λύση θεωρεί ότι θα μπορούσε να υπάρξει για να μην επαναληφθεί αυτή η συμπεριφορά.
- Διαλείμματα και συστήματα επιβράβευσης. Η τεχνική των διαλειμμάτων μπορεί να αποτελέσει έναν βοηθητικό τρόπο διαχείρισης των μη βίαιων ξεσπασμάτων θυμού, ιδιαίτερα σε παιδιά μικρότερα των 7 ετών. Εάν το παιδί είναι αρκετά μεγάλο για να κάνει ένα διάλειμμα από το θυμό του, η θετική ενίσχυση της επιθυμητής συμπεριφοράς και η προσπάθεια αγνόησης της μη επιθυμητής, στις περιπτώσεις που το παιδί δεν γίνεται σωματικά επιθετικό, αποτελεί έναν τρόπο διαχείρισης των ξεσπασμάτων θυμού.
- Αποφύγετε τις πυροδοτήσεις. Τις περισσότερες φορές τα ξεσπάσματα θυμού ακολουθούν προβλέψιμες καταστάσεις στις οποίες το παιδί καλείται να κάνει κάτι που δεν επιθυμεί ή το να σταματήσει να κάνει κάτι το οποίο το ευχαριστεί. Καταστάσεις που πυροδοτούν ξεσπάσματα θυμού μπορεί να είναι η ώρα για ύπνο ή η ώρα που πρέπει να σταματήσει να παίζει ή όταν πρέπει να διαβάσει. Ένας τρόπος διαχείρισης αυτής της κατάστασης είναι η ενημέρωση των παιδιών για το χρόνο που έχουν ακόμη στη διάθεσή τους πριν σταματήσουν αυτό που κάνουν, δέκα λεπτά τουλάχιστον πριν την επιθυμητή ώρα διακοπής.
- Αναγνώριση του συναισθήματος των παιδιών. Για να βοηθήσετε τα παιδιά να υιοθετήσουν μια επιθυμητή συμπεριφορά, θα πρέπει να τα βοηθήσετε αρχικά να κατανοήσουν τι είναι αυτό που αισθάνονται και το λόγο που η αντίδρασή τους σε αυτό το συναίσθημα δεν είναι επιθυμητή. Ξεκινήστε με το να πείτε στο παιδί τι συμβαίνει, για παράδειγμα «καταλαβαίνω ότι αυτή τη στιγμή είσαι πάρα πολύ θυμωμένος γιατί δεν θέλεις να πας για ύπνο». Αφήστε το παιδί να νιώσει το αρνητικό συναίσθημα, τοποθετώντας το συναίσθημά του μέσα στο πλαίσιο της φυσιολογικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα « κι εγώ στη θέση σου το ίδιο θα αισθανόμουν, εάν δεν ήθελα να κοιμηθώ. Παρόλα αυτά, έχουμε κάνει αυτή τη συμφωνία». Εξηγήστε του γιατί δεν είναι σωστός ο τρόπος έκφρασης του συναισθήματος και βοηθήστε το να βρει έναν αποδεκτό τρόπο έκφρασης. Για παράδειγμα «παρόλα αυτά με το να πετάς τα παιχνίδια σου δε θα βοηθήσει σε αυτό. Για να δούμε υπάρχει κάτι άλλο που μπορείς να κάνεις για να δείξεις πόσο θυμωμένος είσαι, χωρίς να χτυπήσεις εσύ ή κάποιον άλλον; Πώς θα σου φαινόταν να χτυπήσεις το μαξιλάρι σου ή να ζωγραφίσεις το θυμό σου;». Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο στόχος δεν είναι να μην βιώνουν τα παιδιά αρνητικά συναισθήματα ή να μην τα εκφράζουν, αλλά να τα εκφράζουν με έναν τρόπο κοινωνικά αποδεκτό.
Στις περιπτώσεις που οι εκρήξεις θυμού είναι πολύ συχνές, με μεγάλη ένταση και πολύ δύσκολα διαχειρίσιμες είναι σημαντικό να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού, ώστε να γίνει σωστή αξιολόγηση των αναγκών του παιδιού και να υπάρξει σωστή διαχείριση της κατάστασης. Δεδομένου ότι υπάρχουν πάρα πολλές αιτίες που οδηγούν ένα παιδί σε συναισθηματικές εξάρσεις και επιθετική συμπεριφορά, μια ακριβής αξιολόγηση θα βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος.
