Η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας αποτελεί πλέον συχνό φαινόμενο στην Κύπρο.
Με τα περισσότερα θύματα να είναι γυναίκες, ωστόσο ένα πολύ μικρό ποσοστό προχωρά σε καταγγελία, όπως αναφέρθηκε σε σημερινή διάσκεψη Τύπου της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΕΙΦ). Σύντομα, ωστόσο, αναμένεται η εφαρμογή Κώδικα κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Την ίδια ώρα, αυξημένα ήταν τα περιστατικά απόλυσης εγκύων κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης.
Η «Μελέτη κυπριακής νομοθεσίας και νομολογίας: Το αδίκημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και η προστασία της μητρότητας» συγκεντρώνει την κυπριακή νομολογία επί των δυο πολύ σημαντικών αυτών ζητημάτων. Περιλαμβάνει 14 υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Οι επτά αφορούν αποφάσεις του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών και οι υπόλοιπες επτά του Επαρχιακού Δικαστηρίου. Περιλαμβάνει επίσης 12 υποθέσεις που αφορούν την προστασία της μητρότητας. Οι επτά αφορούν αποφάσεις του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών, δυο υποθέσεις του Επαρχιακού και τρεις του Ανώτατου Δικαστηρίου.
Η Υπουργός Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Ζέτα Αιμιλιανίδου σημείωσε, σε χαιρετισμό της, ότι πρόκειται για δύο θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα το Υπουργείο. «Η προστασία της μητρότητας από το στάδιο της εγκυμοσύνης, του τοκετού και μετά, είναι θέμα πολύ σημαντικό. Είναι καθήκον του Υπουργείου να προστατεύσει τα θέματα της μητρότητας και οποιαδήποτε θέματα αφορούν σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας» είπε η Υπουργός.
Πρόκειται, τόνισε, η κ. Αιμιλιανίδου για θέματα που απασχολούν την κοινωνία και πρόσθεσε ότι δυστυχώς, υφίστανται ακόμα θέματα διακρίσεων σε βάρος των γυναικών.
Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΕΙΦ) Λουΐζα Χριστουδουλίδου – Ζαννέττου, σημείωσε ότι η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο, κυρίως σε βάρος των γυναικών εργαζομένων.
Ανέφερε, ωστόσο, ότι δεν προβαίνουν όλα τα θύματα σε καταγγελίες. «Δεν σημαίνει ότι όλες οι γυναίκες – η πλειοψηφία των θυμάτων είναι γυναίκες- θα καταγγείλουν είτε στην Αστυνομία, είτε στον προϊστάμενό τους αυτή την παρενοχλητική συμπεριφορά». Όπως αναφέρθηκε, μόνο το 10-20% των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης προχωρά σε καταγγελία.
Η Επιτροπή, είπε, δέχεται παράπονα για έμφυλες διακρίσεις στην απασχόληση και στην επαγγελματική εκπαίδευση και παρέχει νομική αρωγή σε θύματα έμφυλων διακρίσεων.
Πρόσθεσε ότι η Επιτροπή θα εστιάσει τις δράσεις της για το 2018 με εκστρατεία για πρόληψη και αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο.
Η κυπριακή νομοθεσία και νομολογία
Βάσει των αποφάσεων των κυπριακών δικαστηρίων, η διαπίστωση του γεγονότος ότι το θύμα λογικά βίωσε τη συμπεριφορά του θύτη ως προσβλητική, εκφοβιστική και ταπεινωτική είναι αρκετή για να κριθεί η εν λόγω συμπεριφορά ως ανεπίτρεπτη σεξουαλική παρενόχληση. Παράλληλα, ο ανεπιθύμητος χαρακτήρας της συμπεριφοράς πρέπει να εξωτερικεύεται και να μην παραμένει στα όρια της υποκειμενικής σφαίρας του παρενοχλούμενου. Όμως, σύμφωνα με την κυπριακή νομολογία, η ανοχή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς δεν εμποδίζει τη θεμελίωση της έννοιας της παρενόχλησης.
Η μελέτη αναφέρεται επίσης στο θέμα της ευθύνης των εργοδοτών, οι οποίοι εάν δεν λάβουν κάθε πρόσφορο και έγκαιρο μέτρο για να αποτρέψουν την παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση, τότε σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι διαπράττεται παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση είναι συνυπεύθυνοι με το πρόσωπο που τη διαπράττει και θα υποστούν τις αστικές συνέπειες περί αποζημιώσεων.
Ανάμεσα στα συμπεράσματα της μελέτης είναι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία πληρώνει υψηλές αποζημιώσεις, καθώς και ότι οι υφιστάμενοι θεσμοί υποβολής και διερεύνησης παραπόνων δεν αξιοποιήθηκαν επαρκώς. Παράλληλα διαπιστώνονται διαφορές στο σκεπτικό των Δικαστηρίων (Επαρχιακό και Εργατικών Διαφορών). Την ίδια ώρα, η αντιστροφή του βάρους της απόδειξης, αποδεικνύεται μια πολύ σημαντική πρόνοια στον νόμο για τα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης.
Ένα άλλο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η μελέτη της ΕΙΦ, είναι ότι η δικαστική οδός είναι χρονοβόρα διαδικασία και αυτό δημιουργεί πρόβλημα, αφού αδυνατίζει τις υποθέσεις.
Κρίνεται δε απαραίτητη η δημιουργία ενός μηχανισμού στήριξης των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης (νομική, ψυχολογική, συμβουλευτική κ.α).
Για το θέμα της προστασίας της μητρότητας, η κυπριακή νομολογία διαπιστώνει ότι η λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση γυναίκας λόγω της εγκυμοσύνης της, συνιστά άμεση διάκριση λόγω φύλου. Συνιστά άμεση διάκριση λόγω φύλου τόσο η άρνηση πρόσληψης, λόγω εγκυμοσύνης, όσο και η απόλυση λόγω εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με τη νομολογία, η άμεση απόλυση ως δραστικό μέτρο θα πρέπει να λαμβάνεται μόνο σε ιδιαίτερες περιστάσεις. Παράλληλα οι εργοδότες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με την εφαρμογή της νομοθεσίας περί προστασίας της μητρότητας για να μην έχουν προβλήματα.
Τη μελέτη παρουσίασε η επιστημονική συνεργάτιδα της ΕΙΦ, Άννα Πηλαβάκη.
Εκτεταμένο το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης, αυξημένα περιστατικά απόλυσης εγκύων εν μέσω κρίσης
Πρόσφατη έρευνα του IMR/Πανεπιστημίου Λευκωσίας, στην οποία κάνει αναφορά η μελέτη της ΕΙΦ, καταδεικνύει ότι η σεξουαλική παρενόχληση είναι εκτεταμένο πρόβλημα στην Κύπρο. Διαπιστώνεται αύξηση των περιστατικών και το ότι οι νεαρές γυναίκες είναι πιο ευάλωτες.
Στο πλαίσιο της μελέτης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, ένας στους τρεις ερωτηθέντες δήλωσε ότι έχει δεχθεί κάποιας μορφής σεξουαλική παρενόχληση.
Οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες στην έρευνα θεωρούν, μεταξύ άλλων, ότι το νομοθετικό πλαίσιο και οι ποινές είναι ανεπαρκείς και ότι το φαινόμενο οφείλεται στο ότι οι θύτες είναι άρρωστοι στο μυαλό, δεν τιμωρούνται και τα θύματα δεν μιλούν. Το 36% των γυναικών και το 22% των ανδρών που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν ότι είναι υπαρκτό το πρόβλημα.
Πολλές φορές η μητρότητα λειτουργεί σε βάρος των γυναικών με απολύσεις, μη πρόσληψη, με αλλαγή εργασιακών συνθηκών, αλλά και οικονομικά, αφού το επίδομα μητρότητας αφορά μόνο το 72% του μισθού τους (όπου δεν κατοχυρώνεται με συλλογική σύμβαση εργασίας), θα χάσουν ημέρες από την ετήσια άδεια τους και πολλές φορές και από τον 13ο μισθό τους.
Σύμφωνα με την ΕΙΦ, κατά την περίοδο της πρόσφατης βαθιάς οικονομικής ύφεσης στην Κύπρο, αυξήθηκαν τα περιστατικά απόλυσης εγκύων, κάποιες εκ των οποίων προέβησαν σε καταγγελίες, ενώ άλλες προτίμησαν να μην προχωρήσουν.
Προς εφαρμογή Κώδικα
Όπως ανέφερε στη διάσκεψη Τύπου η Υπουργός Εργασίας, έχει ολοκληρωθεί ο Κώδικας σεξουαλικής παρενόχλησης που θα εφαρμόζεται στον δημόσιο τομέα, σημειώνοντας ότι πρόκειται για «μέτρο πολύ σημαντικό». Σημείωσε δε ότι Κώδικας θα εφαρμοστεί και στον ιδιωτικό τομέα, με ενσωμάτωσή του στις συλλογικές συμβάσεις, και θα είναι ανάλογος με το μέγεθος κάθε επιχείρησης.
Επ’ αυτού, η Επίτροπος Διοικήσεως Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη ανέφερε ότι το Γραφείο της έχει ετοιμάσει τον Κώδικα για τη δημόσια υπηρεσία και πλέον η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας καθίσταται ποινικό αλλά και πειθαρχικό αδίκημα, του οποίου θα επιλαμβάνεται πλέον η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας.
Σύμφωνα με την Επίτροπο, το κείμενο του Κώδικα έχει σταλεί για σχόλια στα Υπουργεία Εργασίας και Δικαιοσύνης, καθώς και στο Τμήμα Διοίκησης και Προσωπικού, και αναμένεται να οριστικοποιηθεί το επόμενο διάστημα.
Στον ιδιωτικό τομέα, εξήγησε, η κάθε επιχείρηση δημιουργεί το δικό της Κώδικα και το Γραφείο της Επιτρόπου μπορεί να επέμβει σε περίπτωση παραπόνου για σεξουαλική παρενόχληση.
Η γραμματέας του Τμήματος Γυναικών ΣΕΚ Δέσποινα Ησαΐα ανέφερε ότι η ΣΕΚ σε συνεργασία με την ΠΕΟ, και με τη σύμφωνη γνώμη της ΟΕΒ, έχει ετοιμάσει τον Κώδικα για τον ιδιωτικό τομέα και η ενσωμάτωσή του στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας αναμένεται να ξεκινήσει μέχρι το τέλος της εβδομάδας.
